
Haccın ne demek olduğunu, ne anlama geldiğini, İslam’ın beş büyük farzından biri olduğunu hemen hepimiz biliriz. Peki büyük Hac anlamına gelen Hacc-ı Ekber nedir? Haccın küçüğü mü var ki büyüğü olsun? Haccı Ekber Ne Demek? Hacc-ı Ekber neden önemli?
Kâbe’yi ziyaret etmek suretiyle Allah’a yaklaşmanın en güzel vesilelerinden biri olan hac, hem farz bir ibadet hem de feyizli, bereketli mukaddes bir yolculuğun adıdır. Bu kutsal ibadet olan Hac için bazı terimler ise daha özel bir anlam kazanır. Bunlardan biri de “Hacc-ı Ekber” ifadesidir. Peki, Haccı Ekber ne demek? Haccı Ekber‘in İslam’daki yeri nedir ve hangi yıllarda bu terim kullanılır?
Bu sene Kurban Bayramı’nın 1. Günü, Cuma günüdür. Bu ne anlama gelir?
Haccı Ekber Ne Demek?
Öncelikle Hac, Kur’an’da emrolunmuş ibadetlerin en meşhurlarındandır. Haccın ne olduğunu çoğumuz biliyoruz. Bilmiyorsanız Hac Nedir? makalemize göz atın. Hacc-ı Ekber konusunu incelerken bilmeliyiz ki halk arasında ki “Hacc-ı Ekber” tabiri ile Kur’an’da geçen Hacc-ı Ekber tabiri birbirlerinden farklıdır!
Etimoloji
Kebir, kübra, tekbir, ekber gibi kelimeler “-k, -b, -r” harflerinden oluşan akraba kelimelerdir. Bu Arap lisanında “büyüklük” ifade eden bir kelimedir. Kebir büyük anlamına geliyorken, Ekber “büyüklerin de büyüğü, en büyüğü” anlamına gelmektedir.
Kur’an’da Haccı Ekber
Dikkat buyurunuz ki Kur’an “Hacc-ul Ekber” ifadesini kullanmıştır. “Hacc-ul Kebir” yerine “Hacc-ul Ekber” neden kullanılmıştır?

Hacc-ı Ekber ilk kez Kuran’da Tevbe Suresi’nin 3. ayetinde zikredilmiştir. Hacc-ı Ekber yılı hakkında ki bu ayetin tefsirleri yapılırken âlimler çeşitli görüşler ortaya koymuştur. Bunlardan birine göre:
- Hudeybiye Antlaşması’ndan sonra yapılan umreye Hacc-ı Asgar (küçük hac) dendiği için, İslâm’da ilk defa hicretin 9. yılı yapılan bu hacca da onun mukabili olmak üzere hacc-ı ekber (büyük hac) denmiştir.
- Taberi’ye göre: âyette geçen “büyük” sıfatı sırf o yılın haccına özgü değildir, umre mahiyetinde olmayan hac ilk defa o yıl başladığı için böyle anılmıştır.
- Razi’ye göre: bütün bu inanç gruplarınca o günün büyük telakki edildiğini belirtmek olduğunu kaydede.
Kaynak : Diyanet İşleri Bakanlığı, Tevbe 1-6 Ayet Tefsirleri
“Haccı Ekber, Hacc-ı Ekber” ifadesi, Kur’ân-ı Kerîm’de, “Bir de Allah ve Resulünden hacci ekber günü insanlara bir i’lân, ki Allah müşriklerden beridir.” (et-Tevbe, 9/3) şeklinde geçer. Bu âyette yer alan haccı ekberin ne anlama geldiği konusunda İslam alimleri arasında farklı görüşler mevcuttur. En genel kabul gören açıklamaya göre, hac mevsimi dışında Kâbe’ye yapılan ziyarete umre yani “hacc-ı asgar“, hac mevsiminde yapılan büyük ziyarete ise “haccı ekber” denir. Bu tanımlama, haccın hac mevsiminde yapılmasını daha üstün ve önemli kılmaktadır.
Peygamber Efendimiz’in (s.a.s.) zamanında da haccı ekber terimi kullanılmıştır.
Hz. Ali (r.a.) şöyle bir rivayette bulunur: “Resûlullah’a (s.a.s.) ‘el-haccü’l-ekber hangi gündür?’ diye sordum; ‘Bayramın ilk günüdür.’ buyurdular.”1 Bu rivayet doğrultusunda haccı ekberin, *Kurban Bayramı’nın birinci günü* olduğuna dair bir anlayış gelişmiştir.
Halk Arasında Haccı Ekber
Bazı halk arasında ve bazı kaynaklarda “arefe günü veya Kurban Bayramı’nın birinci gününün cumaya rastladığı” yıllarda yapılan hacca “haccı ekber” denildiğine dair bir inanış vardır. Ancak bu görüşün İslam’ın yazılı kaynaklarına dayanan güçlü bir delili bulunmamaktadır. Dolayısıyla haccı ekberin anlamı, sadece hac ibadetinin mevsiminde yapılmasına ve Kurban Bayramı’nın birinci gününe odaklanmalıdır.
Hac’da yapılması gerekenler nelerdir? makalemize gözatın.
Bu anlayış çerçevesinde, hac ibadetini yerine getiren müminlerin, bayramın birinci gününe ayrı bir önem vermeleri tavsiye edilir. Ancak bayramın ilk gününün cuma gününe denk gelmesi durumu, doğrudan haccı ekber terimi ile ilişkilendirilmemelidir.
Dikkat! “Ümmetim Dalalet Üzerinde Birleşmez!”
Ehl-i Sünnet Vel Cemaat ehlinde hakim bir düşüncedir ki “sevad-ı azama” yani “büyük çoğunluğa” tabi olmak (hakkında kesin bir hüküm olmayan, netlik taşımayan konularda) iyidir. Bahsi geçen “Arefe veya Kurban Bayramının 1. günü, Cuma gününe denk gelmesi ile Haccı Ekber yılı olması” kabulü de belki bu türden bir inanış olup kabule medar bile olabilir!
Zira Kadir Gecesi’nin, Ramazan Ayının 27. Gecesi olması dahi bir kabuldür. Hadiste “son on gün, son beş gün, son üç” günde olmak ihtimali müjdelendiyse de 27. gece olduğu mutlak değildir, kesin değildir. Fakat böyle bir kabul, hakkında kesinlik bulunmasa dahi bu 27. gece Diyanet İşleri tarafından Kadir Gecesi olarak ihya edilmektedir. Bununla ilgili Bediüzzaman Said Nursi hazretleri
“Evvelâ: Yarın gece Leyle-i Kadir olmak ihtimali çok kuvvetli olmasından bir kısım müçtehidler o geceye Leyle-i Kadr’i tahsis etmişler. Hakikî olmasa da, madem ümmet o geceye o nazarla bakıyor. İnşâallah hakikî hükmünde kabule mazhar olur.”
denmiştir. Kaynak için: Şualar, 632. Sayfa
Haccı Ekber’de Ki Kazançlar Hakkında Rivayetler
Arefe veya Bayram’ın 1. gününün Cuma gününe denk geldiği Hacc-ı Ekber hakkında ki en meşhur rivaye:
“En faziletli gün cuma gününe rastlayan Arafe günüdür ki, cumaya rastlamayan yetmiş hacdan daha üstündür.” İbn-i Abidin (N/178)
Ve bu görüşü destekleyen Aliyy-ül Kari’nin ise
“Cuma yevmine tevafuk eden Arefe’de faziletlerin; hem Cuma hem Arafe diye fevkalade katlanacağı muhakkaktır”
Bir mü’min olarak her hac fırsatını Hacc-ı Ekber nazarıyla görmek, tıpkı “her geleni Hızır bil, her geceyi Kadir bil” diye aktarılan öğüt gibi değerlendirmek gerektir. Zira Kuran’da ki bu tabir hakkında ehl-i ilmin ihtilafı, mümin avam için bir fırsat kabul edilmelidir. Zira Cuma gününde eşref-i saatin, Esma-i Hüsna içerisinde İsm-i Azam’ın, Ramazan içerisinde Kadir gecesinin ve salih kulların adi kullar içerisinde gizlenmesi Hikmet-i İlahiye’nin muktezasıdır.
Müjdeler olsun ki işte bu önümüzde ki yılda avam içerisinde tabir edilen işte bu “Hacc-ı Ekber” yılıdır. Kurban bayramının 1. günü mübarek Cuma günüdür (6 Haziran 2025, Cuma).
- (Tirmizî, Tefsîru’l-Kur’ân, 10 [3088]) ↩︎