Cennetül Mualla, İslam tarihindeki önemli şahsiyetlerin kabirlerini barındıran Mekke’nin ana mezarlığıdır. Peygamber Efendimizin ailesi ve sahabeleri ile birçok âlimin ebedi istirahatgâhı olan bu mekân, tarih boyunca Müslümanlar için büyük önem taşımaktadır.

İslâmiyet’ten öncede Mekke merkez mezarlığı olarak kullanılan bu yerde Peygamber Efendimiz’in dedelerinden Kusay ve Abdulmuttalip gibi zatlar dahi buraya defnedilmiştir. hatta rivayet odur ki burası Kusay‘ın defninden sonra mezarlık yeri olarak kullanılmaya başlanmıştır (demek o zamanlarda dahi Peygamber Efendimiz’in cetlerine gösterilen bir muhabbet vardı).
Kusay, Hz. Muhammed’in (sav) baba tarafından 4. dedesidir. Demek ki belki 3-4 asırlık Hacûn kabristanı olarak anılmıştır. Ta ki İslam kabristanı olup Cennet-ül Mualla olarak anılana dek…
Aslında Cennat-ül Mualla’nın ismi Cennet-ul Ma’lat idi, sonra Cennet-ül Ma’la olarak yazılır oldu. Muhtemeldir ki kelimenin yazılışında zamanla değişim sonucunda Türkler tarafından Cennet-ül Mualla olarak okunmaya başlanınca Cennet-ül Mualla (Âliler Cenneti, Yücelerin Cenneti) gibi güzel bir manaya tevafuk etmiş oldu.
Zira Nebiyy-i Zîşan Hz. Muhammed SAV Cennetül Mualla için “Bu mezarlık ne güzeldir!” demişti.1
Cennetül Mualla Nerede?
Mekke’de asırlar boyunca merkez mezarlık olarak hizmet etmiş bu yer, Mescid-i Haram’a 15 dk. yürüme mesafesindedir. Cennetül Mualla, Mescidi Haram’ın yaklaşık bir km. kuzeyinde, el-Hacûn Dağı’nın eteklerinde yer almaktadır. Mezarlık, 100.000 metrekarelik geniş bir alanı kaplamakta ve Al-Hujoon Caddesi tarafından iki bölüme ayrılmaktadır.

İsimler
- Ma’lat Mezarlığı
- Cennetül Mualla: “En Yüce Cennet” anlamına gelir.
- Makberet-ul Mualla: “En Yüce Mezarlık” olarak bilinir.
- Mekke-i Mükkereme Mezarlığı: Mekke’deki ana mezarlık.
- Beni Haşim Mezarlığı: Beni Haşim kabilesine ait mezarların varlığını tanımlar.
- Kureyş Mezarlığı: Kureyş kabilesine ait mezarları işaret eder.
- Hacûn Mezarlığı: Hucun Dağı’nın eteklerindeki konumundan gelir.

Cennetül Mualla’nın Faziletleri
Cennetül Baki’den sonra Müslümanlar için en değerli mezarlık olarak kabul edilen Cennetül Mualla, Peygamber Efendimizin (s.a.a) övgüsüne mazhar olmuştur (Az önce ki hadis). Rivayetlere göre buradan diriltilen 70.000 kişi hesaba çekilmeden cennete girecektir.
Cennetül Mualla’daki Önemli Mezarlar
Cennet-ül Mualla’da Peygamber Efendimiz’in soyundan birçok kimse medfûndur. Bunlardan bazıları şunlardır.
Kusay bin Kilâb
Resul-i Ekrem’in baba tarafından 4. atasıdır. Asıl adı Zeyd olup lakabı olan Kusay ile anılmıştır. Kusay, Kabe’nin tamiratı ve hizmetkarlığı ile meşgul olup oldukça hürmet edilen bir zevâttır. Cürhümlüler’in Hacer-ül Esved’i yerinden söküp meçhul bir yere gömdükten sonra, bu Kusay bin Kilâb, onu yerine koyan zattır.
Kusay, vefatından sonra (o zaman ki adıyla) Hacûn’a defnolmuş, daha sonra Kureyşliler cenazelerini buraya gömmeye başlamışlardır. Rivayetlere göre burası Kusay’dan sonra Mekke’nin merkez kabri haline gelmiştir.
Abdulmuttalip bin Haşim
Haşimoğulları’nın atası olan Hâşim’in babası ve Hz. Muhammed’in (sav) büyükdedesidir. Muhammed ASM’ın doğumunu görmüş ve ona ihtimam göstermiş, alakadarlık göstermiştir. Abdulmuttalib, Mekke’de yaşanan ilginç olaylara şahitlik etmiş, sıradışı, mübarek bir zattır.
- Ebrehe’nin ordusu Kabe’yi yıkmaya geldiğinde Ebrehe ile müzakereler yapmıştır. Ona Kabe’nin Allah tarafından korunulacağını ihtar etmiştir.
- Cürhümlüler’in Mekke’den kaçacakları dönemde kapattıkları zemzem kuyusunu keşf ile görmüştür.
- Kapatılan zemzem kuyusunun yerini Kureyş’in itirazlarına rağmen mülkiyetine geçirmiş, bu vesileyle hacılara zemzem ikram etme hizmetini kendisine ve dolayısıyla ailesine geçirmiştir.
- Bir rüyada ihtar edilmesiyle evlatlarından birini kurban etmek istemiş, bu kur’a Muhammed ASM’ın babası Abdullah’a çıkınca kurbandan vazgeçip kura usulünden olan 100 deve kurban etme ile yerine getirmiştir.
- Kabe’nin çıplak tavaf edilmesini yasaklamıştır.
- Vefatına yakın Hz. Muhammed’i oğlu Ebu Talîb’e emanet etmiş, onu himaye etmesini istemişti.
Haşimoğulları, yalnızca onun soyundan devam ettiği için vefatından sonra bu aile nüfuzunu yitirmiş, dolayısıyla Hz. Muhammed’in doğumunda, O’nu koruyacak güçlü bir aşireti yoktu. Yalnızca hacılara su dağıtmak hizmeti Haşimoğulları’ndan Abbas bin Abdulmuttalip’de kaldı. İşte bu muhterem zatın vefatından sonra naaşı, babası Kusay b. Kilâb’ın yanına gömülmüştür.
Ebu Talib bin Abdulmüttalib
Peygamberimizin amcası ve İslam’ın ilk yıllarında O’na büyük destek veren Ebu Talib de Cennetül Mualla’da defnedilmiştir.
Hatice bint Hüveylid
Peygamber Efendimizin ilk eşi ve İslam’ın ilk mü’minelerinden olan Hz. Hatice’nin kabri buradadır. Osmanlı döneminde türbesi onarılmış ve koruma altına alınmıştır.
Kasım ve Abdullah bin Muhammed
Peygamberimizin oğulları Kasım ve Abdullah da buraya defnedilmiştir. İslam tarihindeki erken dönem şahsiyetleri arasında yer alırlar.
Mezarların Tahribi
1925 yılında Suudilerin Mekke’yi fethetmesinin ardından mezar taşları kaldırılmış ve mezarlık dümdüz edilmiştir. Bu durum Müslüman dünyasında büyük tepkilere neden olmuştur. Suud ailesi, burayla birlikte Cennet-ül Baki ve diğer tüm kabristanların taşlarını yok etmiş ve birçok hatıranın silinmesine sebep olmuştur.
Cennetül Mualla Nasıl Ziyaret Edilir?
Mezarlık, Mescid-i Haram’a yürüme mesafesindedir. Taksi ile ulaşım da mümkündür. Ancak mezarlık içerisine sadece erkekler girebilmektedir; kadınlar dışarıdan ziyaret edebilir.
- Müsned, I, 367; Fâkihî, IV, 50 ↩︎